Dan was jij de zus en was ik de mama

De Lego-poppetjes staan uitgestald op tafel. Ze hebben allemaal een naam en een rol in het spel. Zij zit uiterst geconcentreerd aan tafel en ik hoor haar praten: “Ja, Charlotte, dan was jij de zus en dan was ik de mama en dan gingen we samen naar de winkel en dan ….”
Ze gaat op in het verhaal, dat hier op dit moment ontstaat. Ze staat er niet boven, of ernaast, of kijkt vanaf een afstand, maar ze zit er middenin. Ze verliest zich erin. En wat ik zo bewonder: alles is nieuw. Het verhaal is nog niet uitgekauwd, maar verrast haar iedere seconde. En vanmiddag opnieuw en morgen ook weer. Ik ben een beetje jaloers…kan ik mij nog laten verassen door een bekend verhaal?

Misschien is het wel net zoals met liedjes die je al honderden keren gehoord hebt: die lijken wel uitgekauwd te zijn. Er is niets vers meer uit te persen. Je kunt iedere gitaarsolo van Hotel California wel dromen en Losing My Religion van REM ken je zelfs van achter naar voren. Maar ooit hoorde je al die liedjes voor de eerste keer en waren ze nieuw, fris en onwennig. Soms verlang ik daarnaar terug.

Ik studeer Godsdienst en Pastoraal Werk aan Hogeschool Windesheim. Daar worden mensen opgeleid om aan de slag te gaan als leraar levensbeschouwing of als pastoraal werker, bijvoorbeeld in een kerk. Ook daar gaat het vaak over verhalen. Verhalen over de levens van mensen, wat zij meemaken, hoe zij omgaan met vragen over leven en dood, over groei en verval, over liefde en kwaad, over blijdschap en verlies en over ik en de ander. En vaak gaan die verhalen ook over een stem die mensen horen, bijna fluisterend, in stilte en die -door de verhalen in de Bijbel geleerd- God genoemd wordt. Dat geldt voor het werk in de kerk, maar ook voor het werk met jongeren op school. En ook als je minder uit de voeten kunt met het woord God, dan ook hebben mensen de behoefte om te spreken over geheimen van het leven die we wel ‘trage vragen’ noemen. Vragen waar geen pasklaar antwoord op te geven is en die niet aan de hand van een formule, analyse of logica dichtgetimmerd kunnen worden.

Met de studenten en docenten van deze opleiding vierden we op 18 december ons premature Kerstfeest. Het is goed om even uit de hectiek van werkstukken, roosters en studiewijzers te stappen. Juist in de tijd van Kerst (‘pais en vree’) is het goed om Het Verhaal nog eens onbevangen te benaderen en net te doen alsof we het oude liedje voor het eerst horen. Natuurlijk, ook de boom en de versiering en de gezelligheid en het diner horen erbij. Dat is prima, en een zekere mate van kitsch is ook best grappig. Maar in deze kerstviering was het mooi om een soort ‘terug naar de basis’-ervaring mee te maken. Het verhaal is niet statisch, maar leeft. Het verhaal heeft echte waarde, wanneer er beweging inzit. Stel dat jij getuige zou zijn van een kind dat geboren wordt onder erbarmelijke omstandigheden, waar zou jij dan staan? Het liefste bij de uitgang, of naast de moeder?

We keken naar de figuren die ons zo vertrouwd voorkomen: de herder, de schapen, de kribbe met een kind, een jonge vader en moeder, de ezel, de os, een drietal koningen die ook wel wijzen worden genoemd…maar hoe goed kennen wij hen eigenlijk? We stelden onszelf de vraag in wie of wat wij onszelf het meest herkenden. En wie of wat het belangrijkst voor ons is.  En wie we misschien wel eens ontmoet hadden – op straat, tijdens college of tijdens het boodschappen doen.

Terugdenkend aan dat meisje met haar Lego-poppetjes verlang ik ernaar mijzelf te verliezen in dit spel. Ik stap die kerststal in en word deelnemer aan het verhaal. En de klanken van REM krijgen opeens een geheel nieuwe betekenis…